DİYARBAKIR’ın Çınar ilçesinde, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ndeki 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi’nde hafriyat çalışmaları yeniden başladı. Çalışmalar, 2017’da ortaya çıkarılan ve dünyada zaaf konu akarsu olan sır dini ‘Mithras’ın şerif alanında yoğunlaştı. Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Aytaç Ateşli, “Mithras dini, Mithras fideist Roma’nın sır dini ve hiçbir şekilde dışarıya hikmet verilmemiş. Hep törenleri, ayinleri bilinmedik ve yazılı hiçbir vesika bırakmamışlar. beherglas yapı, beher buluntu haddizatında bire bir yapbozun yüce bir parçasını tamamlıyor. Bu yıl bile biz hem Mithras’ın kutsal alanının giriş kapısını hem de gerçekte bu belirsiz seremonilerin, bilinmedik törenlerin yapıldığı gâh yapıların ortaya çıkarılması amacıyla icraat yürütüyoruz. Bu yılın sonuna büyüklüğünde tamamlanacak. Bir Nice bilinmeze, bir nice istifham işaretine karşılık bulacağız” dedi.

Çınar ilçesi güzel Diyarbakır- Mardin kişmiri yolu kenarında UNESCO Acun Mirası Eğreti Listesi’nde düzlük kayran 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dicle Üniversitesi gelişim birliğiyle yürütülen hafriyat çalışmaları yeniden başladı. Roma İmparatorluğu döneminde askeri temel kendisine geçer alanda, 1200 metre uzunluğunda sur kalıntılarının birlikte, erkete ve defans kulesi, kilise, yönetim binası, cephanelik, kayaç sunağı kabilinden mimarlık kalıntılar birlikte vadi alıyor. Kuzeyinde ise cadde ve sokaklar ile konutların bulunduğu alanda tıpkısı zamanda akarsu sarnıçları, yer altı kilisesi, meydan şeş sığınağı, surların dışında ise yerleşime akarsu sağlayan kanallar, genişlik çanakları ve taş ocakları, nekropol alanında ise kayaç mezarları ve tonozlu mezarlar dikkati çekiyor. 639 yılında İslam ordularının fethine kadar okunabilen kendisine geçer not kalede, 2017’de ve sonrasında yapılan kazı çalışmalarında ayinlerin ve törenlerin muamma yapıldığı, sır dini olarak adlandırılan ‘Mithras’ın tapınağı ve lahut alanı ortaya çıkarıldı. Zaaf uyandıran bu keşifle dünyanın bir nice ülkesinden insanlar Diyarbakır’a gelerek kaleyi görüşme etti. Kalede baştan başlayan ve sene sonuna kadar sürecek hafriyat çalışmaları ‘Mithras’ dininin kutsal alanında yoğunlaştı.

‘BİRÇOK BİLİNMEZE, SORU İŞARETİNE CEVAP BULACAĞIZ’Kazının başkanlığını eden Dicle Üniversitesi (DÜ) Kazı Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aytaç Coşkun, yapılan çalışmalarda hem o dönemde kalede zihayat askerlerin ve sivillerin içtimai yaşantısına dayalı hem dahi askeri yaşantısına dayalı binlerce kitap ortaya çıkarıldığını belirterek, “Şu an ‘Mithras’ mübarek alanında çalışmalar yürütüyoruz. Mithras, bilcümle dünyanın zaaf ettiği ayrımsız laf ve Roma’nın gizem dini, ezoterik dini. Çünkü bilcümle törenleri, ayinleri şişman tıpkısı gizlilik zarfında yapılıyor. 2017 yılında şişman tıpkı his ortaya çıkardık. Bunlardan birisi bu Mithras şerif alanı. Mithras Tapınağı ve düz şeş yapısı. Bu alanda çalışmalarımızı yoğunlaştırdık. Zira Mithras dini, Mithras inancı Roma’nın sır dini ve hiçbir şekilde dışarıya hikmet verilmemiş. Bütün törenleri, ayinleri gizli ve mukayyet tek vesika bırakmamışlar. Bu nedenle esasta genişlik çok nikbet edilen konulardan birisi bu. Roma İmparatorluğu sınırı süresince bu tapınaklarda olmasına karşın aslında beherglas çatı, beherglas buluntu gerçekte benzeri yapbozun eke benzeri parçasını tamamlıyor. Zerzevan Kalesi’nde kâin bu kutsi alanda bu yapbozun arz yüce parçalarına yanıt buluyoruz. Bu sene dahi tığ hem Mithras’ın mukaddes alanının antre kapısını hem dahi gerçekte bu meçhul seremonilerin, meçhul törenlerin yapıldığı bazen yapıların ortaya çıkarılması için bu hafriyat çalışmalarını yürütüyoruz. Mithras şerif alanında kazı çalışmaları bu yılın sonuna kadar tamamlanacak. Birçok bilinmeze, bir nice soru işaretine karşılık bulacağız” diyerek konuştu.’KALEYE YILDA 1 MİLYON ZİYARETÇİ HEDEFLİYORUZ’Zerzevan Kalesi’nin dünyanın arz ferah korunmuş garnizonlarından biri olduğunu tabir eden Doç. Dr. Ateşin, şunları söyledi:

“bununla birlikte sunu iyi masun bir Mithras tapınağına, lahut alanına ehil ve bu nedenle Amerika’dan, İngiltere’ye, Japonya’dan Fransa’ya, Hindistan’a büyüklüğünde dünyanın her yerinden ziyaretçiler Zerzevan Kalesi’ne geliyor. Bu sene 250 bin rakamını geçtik ve sene sonuna kadar 500 bin rakamına ulaşacağız. Bizim hedefimiz yılda yeryüzü az 1 milyon ziyaretçinin Zerzevan Kalesi’ne gelmesi. Zerzevan Kalesi’nde binlerce yayın ortaya çıkarıldı ki bu eserlerin bazılarının eşi ayrımsız namevcut. 3 bin yıllık Asur mühründen askerlerin ve sivillerin kemer tokalarına büyüklüğünde, burada zihayat askerlerin eşleri ve burada zinde kadınlara, çocuklara ilişkin bilezikler, küpeler ve yeniden iri ok uçları, cerrahi müdahale aletleri var. Gene bu kazılarda çokça eşsiz rastlanan özellikli özel eserler dahi var. Söz Gelişi aynı mızrap flavta, özel kutuları açmaya yarayan anahtarlar üzere eke bir derlem var burada.”