Mevsimsel tarım işçileri, Türkiye’nin ciharıyek beraberinde cebin teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta büyüklük ekonomisine kocaman katkıda mevcut Gün Doğusu ve Güneydoğu Anadolu kentleri, adam gücüyle bile üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan bilahare üçüncü sırada meydan düzlük Şanlıurfa’üstelik da kâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda eş birlikte evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin Ağacı’den Kalabalık’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin ciharıyek köşesine giderek tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde iğ, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, karpuz, şeker hastalığı pancarı, patates, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık kabilinden ürünlerin hasat veya çapalama işlerini işleyen işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden uzak devam etmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri amacıyla çokça aşırı gören tarım işçilerinin bu hayat koşullarından çocukları bile etkileniyor. Kavurucu ısıdam altında günde zaman zaman 12 saat hizmet etmek zorunda mütezayit tarım işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonradan kent değiştirerek mevsimine göre ikinci, hassaten üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl eş ayından itibaren başladıkları yolculukta önceki durakları Çukurova olan ekincilik işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, peşi sıra yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı üzere Amik Ovası’na, tahıl, çükündür, nohut ve kumpir hasadı için İç Rum’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı üzere Malatya’ya ardından fındık hasadı üzere Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın önce ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan tarım işçilerine, genellikle çocukları da zevcelik ediyor. Gittikleri bölgelerde oba yahut konteynerlerde mütezayit işçilerin ağızlarından sâdır kuma alay ise “Savuşturmak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, son yıllarda Antalya ve Mersin’e bile seralarda harıldamak amacıyla gidiyor.

“Türkiye’bile 2 milyona andıran mevsimsel turist tarım işçisi var”

Harran Üniversitesi Bilgi Yazın Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Asıl Malumat Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, mevsimsel tarım işçiliği ve kafile konusunda detaylı yıllardır akademik çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 milyar kişinin aksiyon gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun sezonluk ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Benek, “Türkiye’de istihdam edilen kestirmece 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe yer almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise sezonluk gezici tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Nokta, mevsimsel seyyah ekincilik işçilerinin kendi içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani özlük yöresinde amma evini terk ederek zamanının balaban tıpkısı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle il dışına çıkanlar ki bu mehabetli tıpkısı sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını zat evleri ve illeri dışında kılmak üzere yola çıkarlar. Vakit Kaybetmeden benzeri yöreye birlikte gitmezler devingen bire bir dirim sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan sonraları Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’dahi şekerpancarına, Çukurova’üstelik pamuğa, Akdeniz’de narenciyeye, Ege’bile ise üzüme masraflar. Yani yılın az daha iri bir kısmını öz hayat alanları dışında geçirirler.” diye niteleyerek konuştu.

Mevsimlik seyyar ekincilik işçilerinin rastgele sene okullar kapanmadan bütün aile fertleriyle bulundukları yeri metrukiyet ettiklerini söyleyen Benek, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgili açık bire bir selen bulunmamaktadır ancak pandemiyle alay malay sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’de el dışına çıkmak zorunda artan mevsimsel ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve müsaade alarak devlet dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında de bire bir azalma oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar benzeri kısmı gidemedi amma buna rağmen 2020’de resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına çıkan familya sayısı 27 bin civarındadır. Kamu aile fertleri dahil edildiğinde ortaya sâdır tablo 160-170 bin ekincilik işçisine tekabül ediyor. Şanlıurfa’birlikte umum ev fertleri karışma edildiğinde toplam sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimsel ekincilik işçisi üstüne kamera ve donör bölgelerin zahir ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Arz haddinden fazla Maşrık ve Güneydoğu Küçük Asya bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri en çok mevsimsel tarım işçisinin olduğu nahiye kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Rum Bölgesi’nde de olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel tarım işçisi kayran bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova cehre ve ayrıksı sebzeler, Ege’de üzüm üzere mahsulat… Göç veren ve düzlük bölgelerde hakeza ayrımsız mobilizasyon var. Yani mobilite tıpkısı yaşamdan bahsediyoruz. Ümranlı ülkelerde mevsimsel tarım işçisi mobilizasyona geçerken çokça sert ve net tıpkı şekilde ayrıntılar dahil edilmez ama Türkiye’da haddinden fazla vazıh ve kesin aynı şekilde aile fertleri kâffesi karışma edilir. Yani elan kapanmadan kollar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’dahi 5-6 milyon emanet tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem seyyar adına bakıldığında 2 milyona mail ayrımsız mevsimsel tarım işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici el birlikte Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu kadar efdal olması aşağılık düşündürücüdür. Zira tarım potansiyelinin arz yüksek olduğu illerden biri.”

Seyyar ekincilik işçilerinin faaliyet takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan görünmek için Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan seyyah tarım işçileri, kül yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına işçi gidiyor.

Gezici tarım işçilerinin mücahede takvimi ise şöyle:

Ocak: Lamba Karpuzu fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin Ağacı)

Nisan: Şeftali, çilek (Mersin), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker hastalığı pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-hıyar (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Günâşık, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), sarıerik (Manisa), sarıerik, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve hıyar (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Orak Ayı: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), göveri ve ürün (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzin mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, lamba karpuzu, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), turunçgiller (Adana-Mersin Ağacı), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), günâşık, domates (Kayseri), nohut, ayçiçeği, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), lamba karpuzu-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), gündöndü (Bursa), sıska fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik ayçiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), görgüsüz, soğan, domates (Ankara)

Ilkgüz: Günebakan (Ağrı), kumpir (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, arık fasulye (Bitlis), darı, çükündür, ayçiçeği (Kütahya), Koz (Balıkesir), pancar, domates (Eskişehir), periferi gündöndü (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Ilk Teşrin: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz zehir kestane kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), taze fasulye (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Sivas), gün çiçeği (Muş), kumpir (Ekim), darı, günâşık, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Kasım: Turp (Osmaniye), al lahana (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), mısır (Konya), Japon Hurması (Adıyaman)

Boşluk: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Görgülü), marul çarliston marka şeş (Bilecik)